Gemeenten, provincies en RES-regio’s hebben behoefte aan betrouwbaar en actueel inzicht in de voortgang van de energietransitie. De groei van zonnepanelen vormt daarin een belangrijke indicator. Daarom maken veel regio’s al jarenlang gebruik van Duurzaamheidskaart om deze ontwikkeling nauwkeurig te monitoren.

De aanpak bestaat uit een volledige visuele detectie van gebouwen en gebieden, waarbij op basis van recente luchtfoto’s alle zichtbare zonnepanelen worden ingetekend en gecontroleerd. Door de resultaten te vergelijken met eerdere inventarisaties ontstaat een actueel en reproduceerbaar beeld: waar liggen al zonnepanelen, hoe snel groeit het aantal installaties, en waar is nog ruimte voor verdere opwek?

Waar staan we met zonne-energie?

In veel regio’s staat dezelfde vraag centraal: hoeveel daken worden al benut voor zonne-energie, waar liggen nog kansen, en welk deel van de energieopwekking is inmiddels duurzaam? Om dit goed in beeld te brengen laten diverse provincies, waaronder Limburg, Utrecht en Drenthe, al jaren jaarlijks een actualisatie uitvoeren via Duurzaamheidskaart. Daarbij worden nieuw geplaatste installaties opgespoord en wordt bepaald hoeveel zonnestroom deze installaties opleveren.

Sommige provincies en RES-regio’s gaan hierin nog verder. Zo maakt RES-regio Utrecht de groei inzichtelijk per gemeente en koppelt deze ontwikkelingen aan de vastgestelde doelen in de Regionale Energiestrategie. Hierdoor ontstaat een actueel dashboard waarin per gemeente te zien is hoe de opwek zich ontwikkelt en in hoeverre doelstellingen binnen bereik liggen. De rapportage is gebaseerd op werkelijke data, wat helpt om beleid realistisch te plannen, bij te sturen en te onderbouwen.

Daarnaast biedt Duurzaamheidskaart de mogelijkheid om specifieke gebieden of doelgroepen gericht te analyseren, bijvoorbeeld bedrijventerreinen, scholen of kantoorlocaties. Daarmee wordt niet alleen het totaalbeeld duidelijk, maar ook waar concrete kansen liggen om verdere groei mogelijk te maken.

Betrouwbare data door visuele validatie

Duurzaamheidskaart kiest al jarenlang bewust voor een detectiemethode die gebaseerd is op volledige visuele inspectie. Waar andere beschikbare datasets voornamelijk vertrouwen op automatische herkenning met AI, blijkt deze in de praktijk nog onvoldoende betrouwbaar voor nauwkeurige monitoring op gebouwniveau. De variatie in dakvormen, materialen, schaduwwerking en reflecties zorgt ervoor dat automatische modellen vaak installaties missen of juist foutief herkennen.

Door elke installatie handmatig te beoordelen, kunnen deze interpretatiefouten worden voorkomen. Nieuwe zonnepanelen worden direct toegevoegd en dubbeltellingen worden uitgesloten. Het resultaat is een dataset die transparant en volledig herleidbaar is, en daarmee geschikt voor beleidsrapportages en trendanalyses op zowel provinciaal als gemeentelijk niveau.

Datakwaliteit in de praktijk

In de provincie Drenthe werd gedurende de afgelopen jaren t/m 2023 gebruikgemaakt van AI-gebaseerde detectiedata voor zonnepanelen, waarop ook de RES-doelstellingen waren gebaseerd. Toen Duurzaamheidskaart in 2024 voor het eerst een volledige visuele controle uitvoerde, kwam naar voren dat de eerdere schattingen van AI structureel te optimistisch waren. Zowel het aantal aanwezige installaties als het berekende potentieel bleken jarenlang te hoog ingeschat. In veel gemeenten lag het verschil rond de 15 procent en in enkele gemeenten liep de afwijking zelfs op tot circa 25 procent ten opzichte van de werkelijke situatie.

Deze bevindingen maakten het noodzakelijk om de gemelde resultaten én de bijbehorende RES-doelstellingen te corrigeren. Dit voorbeeld onderstreept hoe belangrijk controleerbare, herleidbare en zorgvuldig gevalideerde data zijn voor realistische planning en beleidssturing.

Hoe houd je resultaten van jaar tot jaar goed vergelijkbaar?

Naast het tellen van zonnepanelen is het belangrijk om te weten wanneer de luchtfoto’s precies zijn gemaakt. Ze worden namelijk niet ieder jaar in dezelfde periode ingewonnen. In RES Regio Utrecht zijn de opnames in 2025 vroeg in het voorjaar gemaakt, terwijl in 2024 door slecht weer pas in de zomer kon worden gevlogen. Dat verschil bepaalt hoeveel schaduw er op daken ligt en hoe duidelijk zonnepanelen zichtbaar zijn.

Ook de tijd tussen twee meetrondes is niet altijd exact één jaar. Tussen 2023 en 2024 zat ongeveer anderhalf jaar, terwijl tussen 2024 en 2025 slechts zo’n acht maanden ligt. Daardoor lijkt de groei in het ene jaar soms groter of kleiner dan in werkelijkheid.

Duurzaamheidskaart houdt daarom altijd rekening met zowel het moment van opname als de lengte van de meetperiode. Zo ontstaat een eerlijk en betrouwbaar beeld van de werkelijke ontwikkeling, waarmee jaar-op-jaar verschillen goed te vergelijken zijn en beleid beter kan worden onderbouwd.

Naar een consistente methode voor de komende jaren

Steeds meer organisaties kiezen bewust (en vaak gedurende meerdere jaren achtereen) voor de hogere kwaliteit en betrouwbaarheid van de zonnepaneeldetectie via Duurzaamheidskaart, juist dankzij de zorgvuldige en consistente manier van inwinnen. Door een gemeente of provincie ieder jaar op dezelfde manier te laten detecteren, ontstaat bovendien een stabiele en betrouwbare tijdreeks van zonnepaneeldata. Daarmee wordt zichtbaar waar de opwek daadwerkelijk groeit, waar de ontwikkeling achterblijft en waar nog kansen liggen voor extra zonnepanelen.

Duurzaamheidskaart ondersteunt dit proces in één centrale kaartomgeving, waarin detectie, analyse en visualisatie samenkomen. Overheden krijgen daarmee volledig inzicht en controle over hun eigen gegevens, zonder afhankelijk te zijn van externe tools of automatische modellen die moeilijk te beoordelen zijn. Het resultaat is een dataset die herhaalbaar, uitlegbaar en geschikt voor beleid, nu én in de komende jaren.

Afnemende groei

In alle provincies is in 2025 een afvlakking van de groei in zonne-energie zichtbaar. In de RES-regio Utrecht nam de totale energieopbrengst door zonnepanelen in 2024–2025 met ongeveer 7% toe, terwijl dat in de periode 2023–2024 nog ongeveer 22% was. Deze lagere groei hangt – naast de eerdergenoemde verschillen in meetperiode – ook samen met ontwikkelingen in de praktijk. In veel gebieden zijn de meest geschikte daken inmiddels benut, waardoor er minder ruimte is om in hetzelfde tempo verder uit te breiden. Die verzadiging is momenteel in heel Nederland merkbaar.

Daarnaast speelt netcongestie een steeds grotere rol. In gebieden waar het elektriciteitsnet vol is, kunnen nieuwe installaties niet altijd worden aangesloten. Dit vertraagt de aanschaf en aanleg van zonnepanelen en heeft daarmee direct invloed op de groei.

Om dit effect goed inzichtelijk te maken, levert Duurzaamheidskaart ook een actuele kaart van netcongestie per postcodegebied. Deze kan eenvoudig naast de zonnepaneeldata worden bekeken in de viewer en het dashboard. Zo ontstaat een vollediger beeld van zowel de mogelijkheden voor nieuwe opwek als de knelpunten die verdere groei kunnen belemmeren.

Conclusie

Onze recente zonnepaneeldetecties in o.a. de provincies Drenthe, Limburg en Utrecht laten zien dat zorgvuldige, visuele detectie nog steeds de meest betrouwbare basis vormt voor het monitoren van zonne-energie. Door jaarlijks met dezelfde methode te werken ontstaat een stabiele en herleidbare tijdreeks die niet alleen laat zien hoeveel zonnepanelen er liggen, maar vooral hoe de ontwikkeling zich werkelijk door de jaren heen voortzet. Dit maakt het mogelijk om beleidsdoelen realistisch te toetsen, kansen voor verdere groei gericht aan te wijzen en besluiten te baseren op feitelijke gegevens in plaats van aannames.

Tegelijkertijd wordt duidelijk dat factoren zoals het moment van inwinning en de beschikbaarheid van het elektriciteitsnet een steeds grotere rol spelen in de interpretatie van de cijfers. Wie deze context meeneemt, krijgt een eerlijk en bruikbaar beeld van de voortgang – en voorkomt verkeerde conclusies of overschatting van resultaten.

Met Duurzaamheidskaart beschikken overheden over één centrale omgeving voor detectie, analyse, monitoring en duiding. Daarmee ontstaat niet alleen inzicht, maar ook grip.

Wilt u uw regio ook jaarlijks betrouwbaar en reproduceerbaar monitoren? Wij denken graag mee over een aanpak die past bij uw ambitie en beleid. Neem contact op via info@duurzaamheidskaart.nl of www.duurzaamheidskaart.nl.